10 عامل موفقیت مراکز نوآوری دانشگاهی
ساختارهای جدید نوآوری در جهان در حال ظهور هستند و عموماً در این حوزه دانشگاه‌ها پیشگام هستند. کارآفرینان، محققان، دانشجویان در این محیط‌ها و به واسطه توسعه همکاری‌های دانشگاه و صنعت، فناوری‌ها و محصولات جدید و ارزش آفرین را از مرحله طراحی ایده تا مرحله تجاری‌سازی و عرضه به بازار ارایه می‌نمایند.
در طراحی یک اکوسیستم نوآوری عوامل مهمی همچون فرهنگ حاکم، نیرو انسانی، هم افزایی عوامل گوناگون و موقعیت مکانی نقش دارند. طراحی یک ترکیب مناسب از مجموعه امکانات و ذی‌نفعان، نیازمند برنامه‌ریزی هوشمندانه، تامین سرمایه و مدل تجاری پایدار است.
ایجاد یک مرکز نوآوری موفق می‌تواند چالش برانگیز باشد. اما بر اساس تجربه مراکز نوآوری پیشگام، این 10 قدم می‌تواند در این مسیر کمک کننده باشد.
چشم انداز و برنامه‌ریزی
- تمرکز بر مأموریت و نقاط قوت
مرکز نوآوری یک پل ارتباطی قوی بین توانمندی‌های دانشگاه، جامعه و صنعت است. با یک برنامه‌ریزی هوشمندانه و بهره‌گیری صحیح از ظرفیت اعضای هیات علمی، دانشجویان، پژوهشگران و زیرساخت‌ها می‌توان مسیر تجاری‌سازی ایده‌ها و فناوری‌ها را تسهیل کرده و موجب اشتغال آفرینی و شکوفایی اقتصادی شد. چشم انداز شفاف و واقع‌بینانه، اهداف و معیارهای قابل سنجش و ارزیابی، مسیر توسعه را تسهیل می‌نمایند. معیارهای موفقیت می‌تواند شامل شاخص‌های گوناگونی باشد؛ به طور مثال:
- افزایش بودجه تحقیقاتی و گرنت‌ها
- تعداد اختراعات ثبت شده
- تعداد ثبت اختراعات فروخته شده یا تجاری سازی شده
- تعداد شرکت‌های زایشی
- جذب و حفظ اعضای هیات علمی
- مشارکت با شرکای صنعتی
- ارتقای رتبه و جایگاه در رتبه‌بندی‌ها
برای دستیابی به این اهداف داشتن یک مزیت نسبی در یک حوزه تحقیقاتی خاص، مرکز نوآوری را متمایز کرده و باعث تقویب ارتباط با جامعه و صنعت می‌شود. در خصوص حوزه‌های تحقیقاتی که می‌تواند برای صنعت جذاب باشد باید واقع‌بین بود. همچنین برقراری تعادل بین تحقیقات پایه و کاربردی و جایگاه مرکز نوآوری در چشم‌انداز کلان دانشگاه باید مدنظر قرار گیرد.
- موقعیت مکانی
مجاورت مرکز نوآوری به صنعت و جامعه مخاطبانی که در جستجوی استعدادها و امکانات دانشگاهی هستند سبب تسهیل در شکل‌گیری ارتباط پژوهشگران و کارآفرینان می‌شود که این خود می‌تواند عامل شکل‌گیری ایده‌های خلاقانه باشد. اگر مرکز نوآوری مجموعه از ذی‌نفعان و همکاران صنعتی را نیز به همراه خود داشته باشد، این ذی‌نفعان می‌توانند فضاهایی که دارای مزیت رقابتی برای محل ایجاد مرکز نوآوری است را پیشنهاد نمایند. همچنین ممکن است مقامات و مسئولین محلی علاقه‌مند به همکاری بوده و برای احیای یک منطقه توسعه نیافته، محلی را برای ایجاد مرکز نوآوری پیشنهاد نمایند تا در راستای توسعه برنامه‌های تجاری‌سازی مرکز حمایت لازم را به انجام رسانده و از این طریق فرآیند توسعه آن منطقه را تسهیل نمایند.
ذی‌نفعان و مدیریت
- جامعه و ذی‌نفعان
همزمان با تدوین چشم‌انداز، لازم است با سایر ذی‌نفعان و صنایع مشارکت کرد، زیرا پشتیبانی و همراهی آن‌ها به موفقیت مرکز نوآوری کمک شایانی خواهد نمود. مرکز نوآوری باید نماد عینی تعهد نسبت به ذی‌نفعان و جامعه باشد.
از سوی دیگر ضرورت دارد نیازمندی‌ها و اولویت‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پسادکتری در روند برنامه‌ریزی در نظر گرفته شود. بسته به حوزه فعالیت و گستردگی برنامه‌ها دامنه ذی‌نفعان می‌تواند شامل اعضای هیات علمی، مقامات دولتی، مدیران صنایع و واقفان و حامیان باشد. همچنین لازم است بر اساس منابع و توانمندی‌های موجود، تخصص‌ها و نیازمندی‌های لازم شناسایی شده و از راهنمایی مشاوران و منتورها استفاده شود. مشاوران و شرکا باید هوشمندانه انتخاب شوند، زیرا که در فرآیند تکامل و توسعه مرکز نوآوری برای چندین سال به کمک آن‌ها نیاز است.
- نحوه مدیریت
راه اندازی مرکز نوآوری صرفاً آغاز راه است و برای تحقق کامل برنامه‌ها یک فرد یا تیم مدیریتی هوشمند، توانمند و تمام وقت نیاز است که شامل ذی‌نفعان نیز باشد. شرکای صنعتی عموماً تمایل دارند به عنوان بخشی از هیات مدیره و حتی به عنوان سهام‌داران عمده مشارکت داشته باشند.
پاسخ به این سوال که چه کسانی مالک دستاوردها و نتایج حاصله خواهد بود بسیار مهم است. در هر مدل و ساختاری باید نحوه تامین اعتبار و بودجه مورد نیاز برای مدیریت امور مشخص باشد. یک ساختار مدیریتی قوی سبب می‌شود با اضافه شدن شرکا و ذی‌نفعان جدید به مرکز نوآوری، چشم انداز و اهداف مرکز همواره در اولویت قرار داشته باشد.
از سوی دیگر دانشگاه خود باید به عنوان حامی اصلی پیشرو باشد و ذی‌نفعان و همراهان دیگر را گردهم آورد تا امکان برنامه‌ریزی بلند مدت را برای مرکز فراهم باشد. بدون همراهی مدوام دانشگاه، یک مرکز نوآوری ممکن نیست موفق شود.
بودجه و امور مالی
- مشارکت خصوصی
برای بیشتر اعضای هیات علمی توسعه یک دستاورد نوآورانه، پروژه‌ای است که یکبار در طول دوران کاری آن‌ها اتفاق می‌افتد که البته این موضوع یکی از پیچیده‌ترین امور نیز هست. در این مسیر با انبوه جزییات فنی و عوامل متغییر، شامل مشارکت با ذی‌نفعان و همکاران، شرکا و تامین‌کنندگان منابع مالی مواجه خواهند بود. کمبود منابع یکی از دلایلی است که دانشگاه‌ها برای توسعه فناوری به سراغ مشارکت خصوصی می‌روند. در مشارکت خصوصی امکان دسترسی به منابع مالی، بازار و همچنین امکان توزیع ریسک بین ذی‌نفعان فراهم می‌گردد. از سوی دیگر مشارکت خصوصی سبب می‌شود تا منابع دانشگاه برای سایر اولویت‌ها حفظ شود.
باید توجه داشت که مشارکت خصوصی به معنای عدم کنترل بر روی طرح نیست. به عنوان مثال، ممکن است زمینی برای ساخت یک ساختمان در اختیار بخش خصوصی قرار داده شده و دانشگاه به ازای آن، بخشی از آن را به عنوان مرکز نوآوری مورد بهره‌برداری قرار دهد.
از آنجایی که مشارکت خصوصی خط مشی پیچیده‌ای است، داشتن مشاوران آگاه در تیم برای راهنمایی روند کار مفید است. مشاور مناسب می‌تواند ساختار توافقات را بر اساس اهداف تعیین شده تضمین نموده و در انتخاب شرکای واجد شرایط یاری نماید.
- بودجه عمومی
از آنجا که مرکز نوآوری می‌تواند یک عامل مهم برای ایجاد شغل باشد، ممکن است نهادهای زیادی به مشارکت در آن علاقه داشته باشند. به عنوان مثال، دولت ممکن است مایل باشد در تامین هزینه‌های تحقیق و توسعه و کارآفرینی کمک مالی نموده و یا در تامین زیرساخت‌های مورد نیاز پشتیبانی نماید. اگر حوزه فعالیت مرکز نوآوری در حوزه‌های اولویت‌دار محلی یا ملی باشد، ممکن است طرح‌ها و پروژه‌ها مشمول حمایت‌ها و گرنت‌های خاص شوند.
- صنعت و دانشگاه
ممکن است صنایع و سازمانی باشند که دستاوردها و نتایج حاصل از فعالیت مرکز نوآوری برای آن جذاب باشد و این صنایع می‌تواند گزینه‌های بالقوه‌ای برای مستقر شدن در مرکز نوآوری باشند (و از بابت استقرار در مرکز نوآوری بر اساس تعرفه‌های تعریف شده هزینه آن را بپردازند). از سوی دیگر امکانات و زیر ساخت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه و مرکز نوآوری می‌تواند برای صنایع جذاب باشد.
لازم است حوزه‌هایی که به عنوان تخصص محوری (core competency) دانشگاه شناخته می‌شوند که مورد نیاز و توجه صنعت نیز است در اولویت قرار گیرند تا با راه اندازی دفاتر و مراکز همکاری مشترک با صنعت، تمایل صنعت به حضور در فعالیت‌های مرکز نوآوری افزایش یابد.
طراحی و توسعه
- اولویت دادن به تیم‌های مستقر
در نهایت میزان موفقیت هر مرکز نوآوری به عملکرد تیم‌ها و گروه‌های مستقر در آن بستگی دارد. اولویت دادن به نیازهای تیم‌های مستقر، باید جز سیاست‌ها و اولیت‌های اصلی دانشگاه باشد و این نگرش می‌تواند در جذب شرکای صنعتی بسیار مهم باشد. فراتر از آن، باید امکانات دانشگاه و مرکز نوآوری در حد نیاز در اختیار تیم‌های مستقر قرار گیرد. به عنوان مثال ممکن است برخی تیم‌ها نیازهای خاصی مانند شرایط ویژه نگهداری برای مواد حساس و یا آزمایشگاه‌هایی با امکان ارایه خدمت به صورت 24/7 (24 ساعت در 7 روز هفته) داشته باشند.
همچنین نباید از شرکت‌های نوپا و کوچک نیز غافل شد. تامین فضای کار اشتراکی (Co-Work) می‌تواند امکان شکل‌گیری و حضور شرکت‌های در مرحله رشد را در مرکز نوآوری فراهم نماید.
- عدم محدودیت در زمان و ساعات فعالیت
مرکز نوآوری و دانشگاه باید خود را آماده نسل جدید دانشجویان، اعضای هیات علمی، کارآفرینان نمایند. پژوهشگران و نوآوران امروزی بر مبنای سبک زندگی جدید، نیازمند محیطی هستند که 18 ساعت از روز را برای زندگی-کار-یادگیری-تفریح در آن بگذرانند؛ لذا علاوه بر امکانات فنی مناسب خواستار امکانات رفاهی نیز هستند. در نظر گرفتن امکان دسترسی به رستوران، هتل، مراکز خرید، سالن‌های کنفرانس، مسیرهای پیاده‌روی، کافه‌ها و ... به ایجاد حس نشاط و سرزندگی کمک می‌کند و "برخوردهای تصادفی" در این مکان‌ها می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک ایده خلاقانه جدید میان رشته‌ای شود. برای دارا بودن این مزیت و تامین هزینه امکانات رفاهی نیاز به مشارکت تمامی ذی‌نفعان و شرکای مرکز نوآوری است.
- انعطاف در برنامه‌ریزی
گرچه شروع با یک چشم‌انداز و طرح جامع مهم است، اما این موضوع به همان میزان پذیرش تغییرات مهم است. اولویت‌های تحقیقاتی ممکن است با ورود فناوری‌های جدید به بازار تغییر جهت دهند. ذی نفعان جدید ممکن است مورد توجه قرار بگیرند، که به انواع مختلف امکانات نیاز دارند.
به عنوان مثال بعضی از ساختمان‌ها ممکن است با تغییر نیاز از رده خارج شوند. ممکن است که فضای بیشتری برای یک آزمایشگاه نیاز باشد و یا نیاز به ساخت فضاهای بیشتری باشد. ایجاد فضاهای انعطاف‌پذیر از همان ابتدا کمک می‌کند تا در طول سال‌ها راحتتر با این نیازهای متغیر سازگار شوید.
جمع‌بندی
چشم انداز مرکز نوآوری هرچه باشد، پتانسیل آن با گذشت زمان آشکار می‌شود. باید توجه داشت که برنامه‌ای که امروز تدوین شده است بدون شک در آینده تغییر و تکامل می‌یابد. در هر مرحله، باید توجه داشت که وضعیت آینده چگونه خواهد بود و چه نوع شرکایی را می‌توان با این شرایط همراه نمود. موفقترین مراکز نوآوری با بنیادی محکم و استراتژی هوشمندانه در جهت اهداف تعیین شده شروع به کار می‌نمایند. با شرکای مناسب و روش‌های اثبات شده، نه تنها مکانی برای فعالیت بلکه مکانی را برای ارزش‌آفرینی، رشد و پیشرفت نوآوری ایجاد خواهد شد.
#innovationcenter
#شرکت_پناه #پناه #توسعه‌گری #برج_فناوری #مجتمع_نوآوری #مرکز_نوآوری